We hebben het vaak over de kosten van klimaatbeleid. Maar wat zijn eigenlijk de kosten van niets doen? Op financieel gebied, maar ook op het vlak van bijvoorbeeld gezondheid of in de leefomgeving? Bij het KIN onderzoeken we hoe we bestaande (economische) inzichten kunnen inzetten om dit beter zichtbaar te maken en tot daadkrachtiger klimaatbeleid komen. Dat is hard nodig, nu de huidige politiek vooral gericht is op uitstel en minder doen.
Op 23 april 2025 organiseerde het KIN met een groep van zo’n 20 experts (o.a. Universiteiten, PBL, KNMI, WKR, banken, verzekeraars, adviesbureaus) een bijeenkomst om samen om na te denken over de Kosten van Niets Doen. De aanleiding hiervoor was een vraag vanuit de nationale klimaatadviesorganen, om te kijken hoe we bestaande economische inzichten beter in kunnen zetten voor daadkrachtiger klimaatbeleid. Het is immers duidelijk dat, ondanks dat we de klimaatdoelstellingen niet gaan halen, er een politieke trend is van uitstel en minder doen. Vanuit deze vraag is het KIN een onderzoek gestart. Hierin werd al snel duidelijk dat er al heel veel studies (gaande) zijn, en dat de fundamentele vraag niet zozeer is wat de kosten van niets doen zijn, maar hoe we niets doen doorbreken. Een overzicht van relevante recente publicaties is te vinden onderaan dit verslag
Als al deze inzichten niet tot het noodzakelijke beleid leiden, wat dan wel?
Een presentatie van bestaande studies en inzichten door Martijn Bart (KNAW/KIN) maakt duidelijk dat de impact van klimaatverandering niet langer een toekomstscenario is, maar een realiteit die zich steeds nadrukkelijker manifesteert. Droogte, extreme neerslag en hittegolven zorgen in grote delen van de wereld al voor aanzienlijke economische en maatschappelijke schade, maar dit valt in het niet bij de kosten die ons nog te wachten staan. De verschillende studies die zijn uitgevoerd door wetenschappelijke, publieke, en commerciële partijen om te kosten van klimaatverandering in kaart te brengen hebben hun beperkingen. Ze zijn vaak gebaseerd op een beperkt aantal risicoparameters (e.g. “droogte”) waardoor systeemeffecten ontbreken, of uitgevoerd op wereld- of Europese schaal (e.g. “X% schade aan BBP”) waardoor het specifieke effect op Nederlandse schaal ontbreekt. Ook op wetenschap gebaseerde (communicatie)initiatieven zoals de klimaatmonitor en klimaatschadeschatter, of aanbevelingen die vanuit verschillende adviesrapporten naar voren gebracht worden (e.g. “zorg voor rechtvaardiger beleid), bieden inzichten en adequate probleemanalyses, maar lijken tot nu toe niet tot gewenste impact en verandering te leiden. Maar als al deze inzichten niet tot het noodzakelijke beleid leiden, wat dan wel?
Toekomstige kosten en baten
Er zijn nu al heel veel economische en maatschappelijke kosten door historisch niets doen, en de opgave groeit door het uitblijven van actie. Een van de oorzaken is dat kosten en baten voor partijen heel verschillend zijn verdeeld. De baten van gemaakte kosten liggen in de toekomst, voorbij de tijdshorizon van (politiek) leiders, en zijn moeilijk inzichtelijk te maken. Kortom, het is economisch en politiek verklaarbaar dat we niets of zelfs steeds minder doen. De vraag daarbij is bovendien of meer en specifiekere cijfers wel tot aanvullend beleid leiden.
Structurele beleidsaanpassingen
Toch zijn er ook partijen die de (financiële) pijn van klimaatverandering al beginnen te voelen. Bij verzekeraars en pensioenfondsen leidt klimaatveranderingen steeds meer tot structurele beleidsaanpassingen. De vraag is hoe je inzichtelijk maakt dat meer partijen pijn gaan krijgen van de verwachte kosten. Is hier een andere framing voor nodig? Moeten we beter in kaart brengen wie er rijk wordt van niets doen en waar de tegenmacht en het gevestigd belang zit? Of juist laten zien wat de winst is van iets of meer doen en voor wie? Het investeren in transitie kan immers niet alleen tot minder financiële én welvaartskosten leiden, maar ook tot enorme financiële en sociale baten. Dat vraagt wel besluitvorming die rekening houdt met lange én korte termijn en dus met sociale en financiële kosten en baten.
Maak de boodschap bespreekbaar en tastbaar
Tijdens de bijeenkomst is er consensus over dat het zinvol is de boodschap rond de kosten van niets doen te blijven uitdragen. Maar ook dat er in de bredere communicatie en maatschappelijke discussie gezocht moet worden naar nieuwe manieren om zowel de kosten van niets doen als de baten van iets (en meer) doen bespreekbaar en tastbaar te maken. Hiermee is ook de maatschappelijke en politieke druk op te voeren. Belangrijk is om goed te kijken aan wie je deze boodschap moet adresseren. De politiek is belangrijk, maar het meest mobiliseerbaar lijken juist de maatschappelijke partijen die geconfronteerd worden met toekomstige (of al actuele) kosten van (historisch) niets of te weinig doen.
Concrete acties
Het KIN deed hiervoor een breed gesteunde opzet om op meerdere niveaus – onder andere communicatie, beleid, financiën, en lokale prakrijkcasussen – concreet aan de slag te gaan. Hier gaan we in de komende periode mee aan de slag. Meer weten, of mee denken, en doen? Mail naar Martijn Bart (KIN/KNAW): martijn.bart@knaw.nl
Meer lezen?
📄 Een greep uit recent publicaties:
◽ CE Delft – Impactanalyse Klimaatplan 2025-2035. Effecten op economie en brede welvaart: https://ce.nl/publicaties/impactanalyse-klimaatplan-2025-2035-effecten-op-economie-en-brede-welvaart/
◽ BCG – The Economic Case for Climate Investment is Clear, but Not Broadly Understood: https://www.bcg.com/press/12march2025-economic-case-climate-investment
◽ Bank of England – CP10/25 – Enhancing banks’ and insurers’ approaches to managing climate-related risks – Update to SS3/19: https://www.bcg.com/press/12march2025-economic-case-climate-investment
◽ Swiss Re – Natural catastrophes: insured losses on trend to USD 145 billion in 2025: https://www.swissre.com/institute/research/sigma-research/sigma-2025-01-natural-catastrophes-trend.html
◽ The Economist – Climate risk weighs on high-performing economies: https://www.eiu.com/n/campaigns/business-environment-rankings-climate-risk-weighs-on-high-performing-economies?utm_campaign=MA00002305&utm_medium=social-media-np&utm_source=eiu-facebook&utm_content=chart
◽ Climate Hazard and Vulnerability Index (CHVI) – Naar schatting $1,14 biljoen aan bedrijfswaarde op het spel door klimaatrisico: https://www.maplecroft.com/products-and-solutions/climate-and-environment/insights/$1.14-trillion-in-corporate-value-located-in-countries-most-at-risk-from-climate-upheaval/
◽ AP news: The World’s biggest companies have caused $28 trillion in Climate Change, a new study estimates: https://apnews.com/article/climate-change-liability-lawsuits-damage-trillions-5ad21e47b2aa16cc90cb7669f56297f1
◽ Potsdam Institute for Climate Research: 38 trillion dollars in damages each year: World economy already committed to income reduction of 19 % due to climate change: https://www.pik-potsdam.de/en/news/latest-news/38-trillion-dollars-in-damages-each-year-world-economy-already-committed-to-income-reduction-of-19-due-to-climate-change
◽ Verenigde Naties – Emissions Gap Report 2024: https://www.unep.org/resources/emissions-gap-report-2024
◽ Zurich Insurance – Climate Risks: Strategies for Building Resilience in a More Volatile World: https://edge.sitecorecloud.io/zurichinsur6934-zwpcorp-prod-ae5e/media/project/zurich/dotcom/industry-knowledge/climate-change/docs/strategies-for-building-resilience.pdf
◽ UBS – Understanding climate risk: Impacts on investors, companies, and countries: https://www.ubs.com/microsites/nobel-perspectives/en/latest-economic-questions/environmental-economics/articles/climate-risk-investors-companies-countries.html
◽ AD.nl – Ruim 60 gezinnen kunnen nooit meer naar huis door allesverwoestende hoosbui: https://www.ad.nl/binnenland/ruim-60-gezinnen-kunnen-nooit-meer-naar-huis-door-allesverwoestende-hoosbui-drollen-van-de-buren-dreven-door-onze-gang~aa9387ab/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.linkedin.com%2F
