Hoe kunnen steden hun klimaattransitie versnellen op een manier die rechtvaardig is voor alle inwoners? En hoe werken inwoners zelf al aan deze opgave? Deze vragen stonden centraal tijdens de bijeenkomst van het ACT-consortium in Nijmegen op woensdag 5 november. Onderzoekers, beleidsmakers en bewonersinitiatieven kwamen samen om ervaringen uit te wisselen en te leren van elkaar.
Transities vragen om systeemverandering
Derk Loorbach (DRIFT en KIN) opende met een prikkelende lezing over transities als taaie, maar noodzakelijke systeemveranderingen. “Het regime – de dominante manier van denken en organiseren – biedt stabiliteit, maar houdt ons ook gevangen,” stelde hij. Transities ontstaan wanneer mensen zich ongemakkelijk gaan voelen bij het bestaande systeem en experimenteren met alternatieven. Zulke initiatieven, vaak uit de samenleving zelf, verdienen ondersteuning en opschaling.
De Groene Corridor: natuur als verbindende route
Leen Dresen presenteerde de Groene Corridor, een netwerk van betrokken inwoners die een ecologische en recreatieve route langs het spoor door Nijmegen ontwikkelen. De ambitie: de natuur de stad in brengen, zorgen voor verkoeling en wijken verbinden. Kansen liggen in de herontwikkeling van de stations en nieuwe woonlocaties, maar er zijn ook uitdagingen zoals versnipperd grondbezit. Leen riep op tot nieuwe vormen van collectief beheer en slimme financiering om meer groen in publieke handen te brengen.
Klimaatadaptatie met oog voor rechtvaardigheid
Wethouder Cilia Daemen lichtte toe hoe Nijmegen werkt aan een rechtvaardig klimaatbeleid. Via bewonersinitiatieven, afspraken met corporaties en ondernemers en aanpassing van regels en programma’s wil de gemeente de stad klimaatadaptief maken. Maar rechtvaardigheid is geen vanzelfsprekendheid, benadrukte ze: “De aandacht gaat vaak naar de luidste stemmen. We moeten ongelijk investeren voor gelijke kansen.”
De kracht van doen: Tuinbrigade Lindenholt
De Tuinbrigade Lindenholt liet zien hoe vergroening in de wijk mensen verbindt. Met humor en enthousiasme helpen bewoners elkaar hun tuinen te vergroenen. Dit vergroot niet alleen de biodiversiteit, maar ook het gevoel van saamhorigheid. De samenwerking met woningcorporaties en lokale initiatieven zoals de Broerderij laat zien hoe sociaal en ecologisch rendement hand in hand gaan.
Leren van de praktijk
Tijdens een wandeling door de oude binnenstad van Nijmegen en met presentaties uit andere steden – zoals het Boschstraatkwartier in Maastricht – werd duidelijk hoe praktijkonderzoek kan bijdragen aan lokale transities. Het Maastrichtse team werkte samen met bewoners aan toekomstscenario’s en “no regret”-maatregelen zoals vergroening, isolatie en buurtinitiatieven. De belangrijkste les: je moet er echt zijn in de wijk om verandering te begrijpen en te ondersteunen.
Samen werken aan versnelling
Tot slot bespraken de verschillende ACT-werkpakketten hoe ze beter kunnen samenwerken. Van gesprekskaarten voor betekenisvolle participatie (Universiteit Groningen) tot onderzoek naar barrières, complexe systemen en duurzame consumptie: elk team draagt vanuit zijn eigen expertise bij aan de missie van ACT: het versnellen van rechtvaardige klimaattransities in buurten.