Interviews: In gesprek met de bouwers van een toekomstbestendig Nederland

Het KIN-netwerk barst van de mensen die het hele jaar volop in beweging zijn om Nederland voor de toekomst klimaatbestendig te maken. Deze zomer drukken we heel even op de pauzeknop en doet een aantal van hen hun verhaal. 

Katja Out – Juristen voor een Duurzame Wereld (JDW)

Katja Out werkt als concernjurist bij een verzekeraar en is voorzitter van de bestuurscommissie van Juristen voor een Duurzame Wereld (JDW), een initiatief dat juristen in beweging brengt om actief bij te dragen aan een duurzame en rechtvaardige samenleving.

Wat is je drijfveer?

”Ik zocht meer betekenis en impact en zag de kans om dit bij JDW te maken omdat het juristen uitdaagt, juist omdat het juristen uitdaagt om hun expertise niet alleen op papier te houden, maar te benutten voor échte maatschappelijke verandering. JDW verbindt juridische professionals via klimaattafels, kennissessies, een tweejaarlijks congres en een groeiende online kennisbank. Zo bouwen we samen aan een netwerk dat juridische kennis inzet om de grote transities van onze tijd te ondersteunen en te versnellen.”

Welke uitdagingen zie je?

“De kracht van juridische kennis gaat verder dan papier. Dat laat het netwerk van JDW zien. De perspectieven zijn uiteenlopend – van bedrijfsjuristen en advocaten tot overheidsjuristen en NGO’s. Juist hierdoor ontstaat ruimte voor vernieuwende oplossingen. Ik geloof dat het inspireren van collega’s uiteindelijk overbodig zou moeten worden: ESG-waarden zouden vanzelfsprekend moeten zijn in elke juridische afweging.

Daar zijn we nog niet, maar het gaat wel de goede kant op. Daarvoor is een stevig netwerk nodig, dat inzet op kennis, samenwerking en inhoud. De netwerk grant die JDW via het KIN heeft verkregen gaat ons helpen om (fysieke) evenementen te (blijven) organiseren. Maar ook online stat het netwerk centraal: de website wordt echt een platform dat juristen als startpunt kunnen gebruiken.”

Welk voorwerp symboliseert de klimaatmissie van jou en JDW?
”Het groene takje in de hand van vrouwe justitia past bij onze opvatting: juristen zouden niet alleen rechtvaardigheid moeten nastreven, maar ze zouden ook zorg moeten dragen voor mens, natuur en toekomstige generaties. Het verbindt het streven naar recht met het streven naar een duurzame, leefbare wereld.”

 

Tessa Koenderink-Kramer – Klimaatgesprekken

Soms moet je eerst raken, voordat je echt in beweging komt. Dat is precies wat Tessa Koenderink-Kramer ervaarde en nu ook met KlimaatGesprekken wil bereiken.

Wie ben je en wat doe je?

“Ik ben directeur opleidingen en organisaties bij Stichting KlimaatGesprekken. Samen met mijn collega’s leiden we klimaatcoaches op en begeleiden we organisaties en bedrijven in hoe zij duurzame gedragsverandering kunnen stimuleren. We helpen mensen ontdekken hoe ze thuis én op het werk in beweging kunnen komen en anderen daarin mee kunnen nemen. Mijn eigen pad begon ooit bij een zoektocht naar waarom mensen vluchten. Toen ontdekte ik de enorme rol van klimaatverandering, zegde mijn baan op en besloot dat ik zelf het verschil wilde maken en anderen wilde helpen dat ook te doen.”

Wat wil je versnellen in je werk?

“Ik wil dat we als organisatie meer slagkracht krijgen. Door te professionaliseren kunnen we nog meer mensen bereiken en versterken in hun duurzaamheidscompetenties. Mensen hebben vaak het idee dat gedrag iets is wat ‘erbij’ komt, maar menselijk gedrag is zo’n 60% van de opgave. Als we daar meer de focus op leggen, kunnen we echt verschil maken.”

Wat helpt je daarbij?

“Het begint bij emotie. Veel organisaties willen direct naar oplossingen, maar we moeten eerst mensen écht raken, zodat ze intrinsiek gemotiveerd raken. Dat doen we met onze methodiek, die in verschillende landen wordt gebruikt. Je hoeft niet alles tegelijk te doen: begin klein, kies iets wat bij je past. Zo wordt de stap niet overweldigend en kom je duurzaam in beweging.”

Welk voorwerp symboliseert jouw missie?

“De bij. Bijen staan voor sociale verbinding en samenwerking, precies waar KlimaatGesprekken op inzet. Een kleine bij heeft een grote rol in het ecosysteem. Zo geloof ik dat ieder mens een eigen, belangrijke rol heeft in de klimaattransitie. Het is mijn missie om mensen nieuwsgierig te maken naar die rol en hen in beweging te brengen.”

 

Carolyn Caporusso – WWF-NL Dutch Caribbean Program

Klimaatbestendigheid gaat niet alleen over het beschermen van de natuur, maar ook over het beschermen van mensen. En er moet nu actie worden ondernomen, verder dan rapporten en plannen.

Wie ben je en wat doe je?

“Ik ben programma-adviseur voor het WWF-NL Nederlands Caribisch Programma. We werken aan het versterken van de veerkracht van kustecosystemen tegen klimaatverandering – van het aanpakken van zwerfvuil in zee en afvalwater tot het ondersteunen van het herstel van mangroves en koraalriffen. We pleiten ook voor beleidsveranderingen en ondersteunen lokale organisaties in het Nederlands Caribisch gebied en de bredere regio. Onze aanpak combineert belangenbehartiging, financiering, partnerschappen met de gemeenschap en onderwijs. Het draait allemaal om het bouwen van bruggen: tussen natuur en samenleving, tussen mondiale strategieën en lokale actie.“

Wat wil je versnellen in je werk?

”Ik wil het besef dat alles met elkaar verbonden is, versnellen. Als we op Bonaire werken, kijken we niet alleen naar de natuur, maar houden we ook rekening met sociaaleconomische uitdagingen. Duurzame ontwikkeling en natuurbehoud moeten hand in hand gaan. We moeten echte synergie creëren als we blijvende verandering willen, niet alleen voor ecosystemen, maar ook voor de gemeenschappen die ervan afhankelijk zijn.”

Wat zou je helpen om vooruit te komen?

“Er zijn geen snelle oplossingen, en dat is een deel van de uitdaging. We hebben fantastische strategieën en sterke ambities, maar we moeten verder gaan dan papierwerk en in actie komen. Daarvoor hebben we meer capaciteit nodig. Niet alleen financiering, maar ook de ontwikkeling van lokale expertise met eerlijke lonen en carrièremogelijkheden in natuurbehoud. Het is gemakkelijk voor externe experts om oplossingen voor te stellen, maar echte verandering betekent dat lokale gemeenschappen in staat worden gesteld om deze inspanningen te leiden en zich eigen te maken.”

Welk voorwerp symboliseert je missie?

“Mijn waaier. Die neem ik overal mee naartoe in de hitte van Bonaire. Het is een eenvoudige, lowtech manier om comfortabel te blijven zonder extra energie te verbruiken. Het herinnert me eraan dat we naar de geschiedenis moeten kijken en traditionele, efficiënte oplossingen moeten vinden die ons milieu respecteren. Het symboliseert zorg: voor onszelf, voor elkaar en voor ons gezamenlijke klimaat. We moeten verantwoordelijkheid nemen voor hoe we onszelf en onze ecosystemen koel en veerkrachtig houden.”

 

Tim van Hattum – Wageningen Environmental Research, Green Climate Solutions (Wageningen University & Research)

Hoe krijg je mensen in beweging en houd je hoop als je bouwt aan transities voor het klimaat? Wat mist er en wat is de volgende stap? Een pleidooi voor enthousiasmeren met perspectief en een duidelijk verhaal.

Wie ben je en wat doe je?

“Ik ben hoofd van het klimaatprogramma bij Wageningen Environmental Research, Green Climate Solutions, van Wageningen University & Research. Met ons team onderzoeken we de impact van klimaatverandering op steden, landbouw, natuur en maatschappij. We ontwikkelen kennis over oplossingen, vooral natuurgebaseerde oplossingen, die helpen bij mitigatie en adaptatie. Daarnaast geef ik advies, ontwikkelde ik samen met een heel team een visie voor Nederland in 2120 en schreef ik het boek Only Planet, een hoopvolle klimaatgids voor de 21e eeuw.”

Wat wil je in je werk versnellen?

“We hebben al talloze pilots laten zien: nature based solutions werken echt. Ze slaan CO₂ op, verbeteren biodiversiteit, zorgen voor schoner water en gezondere steden. Maar ze worden pas écht effectief als we opschalen. Dat is complex, want elk gebied vraagt maatwerk en vergt samenwerking over sectoren heen. Het helpt als we mensen niet lam slaan met urgentie, maar enthousiasmeren met perspectief. De ‘silent majority’ maakt zich wel degelijk zorgen, maar heeft een duidelijk verhaal nodig. We moeten betere fact-based storytelling inzetten en duidelijk maken wat deze oplossingen betekenen in concrete stappen richting 2030 en 2040.

Wat zou daarbij dan helpen?

“Samenwerken in brede consortia, zoals binnen KIN, kan dat versnellen. Wetenschappers zijn vaak sterk in feiten, maar we moeten leren het verhaal aantrekkelijk en begrijpelijk te maken. Daarom doe ik nu ook een opleiding storytelling.”

Welk voorwerp symboliseert jouw missie?

“Mijn hardloopschoenen! Ik doe regelmatig klimaatmarathons, die symbool staan voor hoe ik naar de transitie kijk: als een lange route met pieken, dalen en een bezemwagen die in je nek hijgt. Het vraagt uithoudingsvermogen en volharding. Soms is het zwaar, maar het heldere doel en dat euforische ‘runner’s high’ maken het waard. Zo kijk ik ook naar de klimaatuitdagingen.”

 

Kornelia Dimitrova – Foundation We Are

Hoe creëren we ruimte voor onverwachte samenwerkingen? En wat gebeurt er als ontwerpers en wetenschappers samen de stap naar het onbekende durven zetten?

Wie ben je en wat doe je?

“Ik ben ruimtelijk ontwerper, onderzoeker en directeur van Foundation We Are. We creëren ruimtes en programma’s waar ontwerpers rechtstreeks samenwerken met maatschappelijke experts (van klimaatwetenschappers tot mensenrechtenverdedigers) om te onderzoeken wat samenwerking echt kan betekenen. Onze missie is om transities rechtvaardiger, democratischer en inclusiever te maken. We creëren geen lineaire of vooraf gedefinieerde oplossingen, maar programma’s waarin we samen met onze gemeenschap van medewerkers ontwerpen, experimenteren en leren. Onze aanpak en inzichten zijn ontworpen om aanpasbaar en schaalbaar te zijn en zowel in hyperlokale als internationale contexten weerklank te vinden.”

Wat wil je versnellen in je werk?

“Ik wil mensen de ruimte geven om uit te zoeken welke klimaatactie en verantwoordelijkheid ze professioneel willen nemen, of ze nu ontwerpers, wetenschappers of beleidsmakers zijn. Te vaak voelen mensen zich belast door vooraf bepaalde resultaten of vaste rollen. In projecten als ‘Collaborations for Future’ hebben we open samenwerkingsverbanden gecreëerd waar 20 ontwerpers en klimaatwetenschappers echt konden experimenteren, reflecteren en zichzelf herpositioneren. De ‘Impossible Projects’ die we nu met KIN doen, gaan nog een stap verder: we brengen in kaart wat ons beperkt in de huidige onderzoeksystemen en onderzoeken hoe we nieuwe manieren van samenwerken kunnen ontsluiten. We hebben meer ruimte nodig om te verkennen, te falen en te leren. Daar beginnen echte veranderingen.”

Wat zou je helpen om vooruit te komen?
“We moeten deze programma’s over langere periodes structureren, bijvoorbeeld in meerjarige cycli die geleidelijk impact hebben. Steun van ministeries of beleidspartners zou helpen om deze experimenten rechtstreeks te koppelen aan de besluitvorming. Uiteindelijk gaat het om het creëren van een infrastructuur die echte, interdisciplinaire actie ondersteunt.”

Welk object symboliseert je missie?
“Een zeilboot! Zeilen staat voor teamwork, aanpassingsvermogen en een grondige kennis van je gereedschap en omgeving. Je kunt de wind niet dwingen, maar je kunt wel je zeilen en touwen aanpassen; je weet wanneer je ze moet aanspannen en wanneer je ze moet losser maken. Ik ben opgegroeid met zeilen op de Zwarte Zee; dat heeft me geleerd om te navigeren op krachten die ik niet kan beheersen, terwijl ik verbonden blijf met de natuur. Het herinnert me eraan dat vooruitgang niet altijd lineair verloopt. Soms moet je tegen de wind in varen, maar je kunt nog steeds vooruitkomen, gracieus en samen.”

 

Arlon Luijten – theatermaker en docent

“Wetenschap kan richting geven, vertragen of juist versnellen. Maar alleen als we durven.” Hoe creëer je als kunstenaar een ruimte waar moed en verbeelding leiden tot échte verandering?

Deze zomer presenteren we 10 versnellers uit het KIN-netwerk die de transitie naar een klimaatbestendige toekomst in beweging houden. In deze serie drukken we even op de pauzeknop en vertellen zij over hun drijfveren en uitdagingen. Vandaag: Arlon Luijten.

Wie ben je en wat doe je?

“Ik ben theatermaker en docent. Ik ontwerp kunstprojecten en interactieve installaties waarin leren, spelen, onderzoeken en maken versmelten. Ik werk hierin met wetenschappers, beleidsmakers en maatschappelijke partners om ingewikkelde vraagstukken niet alleen te bespreken, maar ook echt voelbaar en ervaarbaar te maken.

Noem eens een voorbeeld?

“De Tafel van Moedt is een fysiek object én methodiek, ontwikkeld met het KIN, DRIFT (Ties van Daal, Almar Bok en Lou Seidel) en OCW. Het is een soort tussenruimte voor moed en zachtheid, die leidt tot daadkracht. Het is een gesprekstechniek en ‘urgentiekweker’ die bestuurders uit de wetenschap uitnodigt om moedige keuzes te maken. Je hebt moed nodig om ermee aan de slag te gaan, maar je krijgt er ook moed van. Het nodigt uit om samen te dromen, te twijfelen en uiteindelijk concrete stappen te zetten.”

Wat wil je in je werk versnellen en wat zou daarbij helpen?

“Ik wil dat we veel meer werken vanuit meerdere dimensies tegelijk: technisch, filosofisch, emotioneel en artistiek. Alleen als we die verschillende dimensies combineren, kunnen we écht nieuwe perspectieven ontwikkelen en beweging creëren. Wat daarbij zou helpen, is dat mensen de ruimte krijgen om te dromen én te experimenteren – met hoofd, hart en lijf.”

En wat zou daarbij helpen?

“Vooral veel testen! Dan kan het werk zich slijpen.”

Welk voorwerp symboliseert jouw missie?

“Hiervoor heb ik twee stukken uit mijn theaterstuk ‘Graniet’ samengevoegd tot een nieuw object. Voor mij draait het juist om de spanning tussen twee objecten: een zacht veertje en een stalen ridderhandschoen. Het veertje staat voor veerkracht, zachtheid en bescherming; een ademend harnas dat uitnodigt om te bewegen en kwetsbaar te zijn. De handschoen symboliseert stevigheid, veiligheid en daadkracht. Samen belichamen ze de balans tussen dromen en doen, tussen voorzichtigheid en resoluutheid, op een bedje van systeemkritiek. De Tafel van Moedt dwingt je precies dat spanningsveld op te zoeken en moedige keuzes te maken die niet alleen blijven hangen in woorden, maar echt iets in gang zetten.”

De komende tijd staat in het teken van het testen van de Tafel van Moedt. Lijkt het jou interessant om dit nomadische object te testen met een facilitator? Neem dan contact op met Stephi via s.holst@nwo.nl.

 

Myra Colis – MABIKAs Foundation

Inheemse kennis bevat een schat aan wijsheid om de klimaatcrisis het hoofd te bieden, maar deze kennis moet worden erkend en krijgt ruimte om te bloeien. Dit is een onderwerp dat nog maar weinig is onderzocht en dat meer aandacht verdient.

Deze zomer stellen we tien accelerators uit het KIN-netwerk voor die de transitie naar een klimaatbestendige toekomst in beweging houden. Vandaag: Myra Colis.

Wie ben je en wat doe je?

“Ik ben een inheemse vrouw, afkomstig uit de Filipijnen, en de oprichtster en voorzitter van de MABIKAs Foundation, die in 2016 is opgericht. Onze stichting richt zich op het behoud van cultuur, niet alleen van tradities, maar ook van waarden en kennis, vooral in de moderne westerse context en bij het aanpakken van mondiale uitdagingen, zoals klimaatverandering, migratie, AI, enz. We creëren een ruimte voor inheemse gemeenschappen om contact te leggen, te delen en collectieve missies op te bouwen, niet alleen onder elkaar als inheemse Igorots, maar ook over de grenzen heen. We zijn er nog steeds en onze stem is nu belangrijker dan ooit. Het gaat altijd om het beschermen van Moeder Aarde en het erkennen dat inheemse gemeenschappen meer dan 80% van de biodiversiteit in de wereld in stand houden.”

Wat wil je versnellen?

“We willen onze voorouderlijke wijsheid behouden, misschien door middel van boeken of educatief materiaal, zodat deze een levende gids blijft. Veel ‘bewaarders van wijsheid’ worden ouder en traditioneel wordt kennis mondeling van generatie op generatie doorgegeven. In het huidige tijdperk van AI en desinformatie is het gemakkelijker dan ooit om misleid te worden en in verwarring te raken en verkeerde beslissingen te nemen.”

Wat zou jullie helpen om vooruit te komen?

“Samenwerking en oprechte inclusie. Met steun van KIN en partnerschappen met universiteiten en beleidsmakers kunnen we platforms bouwen waar inheemse stemmen niet alleen worden gehoord, maar ook centraal staan. Wanneer organisaties klimaatevenementen of andere initiatieven organiseren waarbij kennis van inheemse volkeren wordt verzameld, is het cruciaal om te begrijpen dat inheemse kennis niet mag worden verzameld, geparafraseerd of weergegeven door niet-inheemse actoren zonder zichtbaarheid, erkenning of leiderschap van de inheemse volkeren zelf. We hebben ook middelen nodig om onze gemeenschappen eerlijk te ondersteunen, zodat ze kunnen deelnemen als experts en leiders.”

Welk voorwerp symboliseert jullie missie?

“Een zaadje, vooral een eikel. Het is klein en wordt vaak over het hoofd gezien, maar het heeft een enorm potentieel en bevat eeuwenoude wijsheid. Met de juiste zorg kan het uitgroeien tot een eik, een van de sterkste symbolen van veerkracht en kracht. Zaden staan voor de overdracht van kennis van generatie op generatie en de zorg die nodig is om sterke, onderling verbonden ecosystemen op te bouwen. Ze herinneren ons eraan dat zelfs de kleinste acties, wanneer ze geworteld zijn in zorg en begrip, een blijvende, transformatieve impact kunnen hebben.”

 

Shivant Jhagroe – Netwerk Toegankelijke Voedselgemeenschappen/Universiteit Leiden

Niet iedereen voelt zich thuis en participeert in de duurzame voedselbeweging. Toch zijn juist die perspectieven onmisbaar voor een eerlijke voedseltransitie. Hoe maken we voedselinitiatieven écht inclusief, niet alleen duurzaam of lokaal?

In deze zomerserie vertellen tien versnellers uit het KIN-netwerk over hun werk aan een klimaatbestendige toekomst. Vandaag: Shivant Jhagroe. Shivant is betrokken bij het Netwerk Toegankelijke Voedselgemeenschappen, een initiatief van o.a. Squarewise, Universiteit Leiden en lokale koplopers én onderdeel van het KIN Pact.

Wie ben je en wat doe je?

“Ik ben universitair docent Bestuurskunde aan de Universiteit Leiden. Al 15 jaar houd ik me bezig met vragen rond duurzaamheid, ongelijkheid en rechtvaardigheid. Mijn focus ligt op hoe we duurzame keuzes zo inclusief mogelijk maken; in het voedselsysteem, maar ook bij energie en klimaat.”

Wat wil je versnellen in je werk?

“Een duurzame leefstijl is helaas nog vaak een eco-elitaire aangelegenheid. Mensen met een lager inkomen of migratieachtergrond worden vaak nog weinig betrokken. Zonde, want hoewel ze sociaal worden buitengesloten, heeft het planten van groente en fruit ook voor hen veel betekenis. De focus van onze werkgroep is dan ook: hoe kunnen we stadsbouwinitiatieven zo toegankelijk mogelijk maken?

Wat helpt jou daarbij verder?

“Structurele steun van overheden is nodig om initiatieven duurzaam te laten bestaan. Dan bedoel ik niet alleen geld en tijd, maar ook ruimte en minder knellende regels. En net zo belangrijk zijn inspirerende leerplekken: gemeenschappen waar voedselinitiatieven, beleidsmakers en onderzoekers elkaar ontmoeten. We hebben deze plekken nodig om lessen te delen en vast te leggen, zodat anderen daarop kunnen voortbouwen.”

Welk voorwerp symboliseert jouw missie?

“Een kom saotosoep! Dat heeft zo veel symbolische betekenissen. Het is een gerecht (afkomstig uit de Javaans-Surinaamse keuken) dat je samen maakt én samen eet, en zo staat voor gemeenschap en verbinding. De soep weerspiegelt de superdiversiteit van de stad en de vele culturele verhalen die ermee verbonden zijn. De ingrediënten verschillen ook per familie en worden van generatie op generatie doorgegeven, net als kennis en tradities. Saoto is comfortfood, maar ook een metafoor voor duurzame verandering: je hebt grond, kennis, tijd en samenwerking nodig. Het laat zien dat voedseltransitie niet alleen over techniek gaat, maar ook over identiteit, inclusie en het waarderen van ‘groene verhalen van kleur’. Dit symbolische knooppunt (de soep verenigt smaken, culturen, kennis en herinneringen in één gerecht) is daarom hét symbool voor mijn klimaatmissie.”

 

 

 

Charisma Hehakaya – Global Public Health (UMC Utrecht)/KIN ACT

Klimaatverandering raakt ons allemaal, maar niet iedereen in gelijke mate. Niet iedereen wordt gehoord en niet iedereen krijgt ruimte om zich uit te drukken.

In deze zomerserie stellen we versnellers uit het KIN-netwerk aan je voor. Zij werken (ieder op hun eigen manier) aan een toekomst waarin duurzaamheid ook écht eerlijk verdeeld is. Vandaag: Charisma Hehakaya.

Wat doe je precies?

“Ik ben universitair docent op de afdeling  Global Public Health aan het UMC Utrecht en actief binnen een werkgroep van KIN’s werkprogramma ACT (Accelerating Just Climate Transitions in Urban Regions). Mijn werk draait hier om klimaatrechtvaardigheid en gezondheid. In het werkprogramma onderzoek ik samen met collega’s (met een achtergrond in  geneeskunde, epidemiologie, antropologie, en recht) wat ‘eerlijk’ betekent binnen de klimaattransitie; wie draagt de lasten en de lusten, wie beslist, wie wordt gehoord? Maar ook: wie heeft de kennis en hoe en met wie wordt dit gecommuniceerd? We brengen die vragen de praktijk in, door workshops en gesprekken met mensen die direct met de gevolgen van klimaatverandering te maken hebben. Denk aan bewoners, wijkverpleegkundigen of sociaal werkers.”

Wat wil je versnellen en wat heb je daarvoor nodig?

“Ik wil dat klimaatbeleid ook gezondheid en welzijn stimuleert, juist voor mensen in kwetsbare posities. Bij dit soort complexe onderwerpen zie je vaak dat wetenschappelijke kennis echt als dominant wordt beschouwd, terwijl de kennis van iemand die geen dak boven het hoofd heeft nét zo belangrijk is. Dat vraagt om samenwerking tussen onderzoekers, beleidsmakers en juist mensen die nu vaak buitengesloten worden. En aan wetenschappers in het bijzonder dat zij echt de samenleving in gaan en hun werk ook buiten wetenschappelijke publicaties zichtbaar maken, zoals in kranten of op de radio.”

Welk voorwerp symboliseert jouw missie?

“De Molukse vlag. Dit herinnert mij aan de ervaringen van mijn opa en de Molukse gemeenschap. De vlag staat voor mij voor het belang van verantwoordelijkheid nemen voor je woorden, daden en gemaakte beloftes. Voor mij symboliseert de vlag dat fouten uit het verleden niet alleen herinnerd moeten worden, maar ook als lessen dienen om een rechtvaardige toekomst op te bouwen.”