In november en december organiseerde het KIN ACT-werkprogramma, een reeks workshops over Klimaatrechtvaardigheid, op lokaal, landelijk en internationaal niveau. Voor het KIN en veel van onze partners zijn rechtvaardige klimaattransities een belangrijk uitgangspunt voor alle projecten en activiteiten. Doel van de reeks workshops was om gezamenlijk een werkdefinitie van klimaatrechtvaardigheid te ontwikkelen aan de hand van door deelnemers ingebrachte cases en te identificeren hoe we deze in de praktijk kunnen toepassen.
Daarnaast was er tijdens de workshops ruimte om ervaringen te delen en te bouwen aan een netwerk waarin partners elkaar kunnen versterken in de strijd voor meer klimaatrechtvaardigheid. Aanwezig waren onder meer vertegenwoordigers van het onderzoeksveld, landelijke adviesorganen, landelijke overheid en diverse verschillende (actie) organisaties.
Vertrekpunt voor het ontwerpen van een werkdefinitie was een concept-definitie, opgetekend vanuit een bestaande theorie en beleidsstukken:
“Climate justice aims to ensure fairness in avoiding and addressing the consequences of climate change, biodiversity loss and ecological breakdown. This should occur through an inclusive process that equally considers the interests, needs, risks, capabilities, opportunities and vulnerabilities of everyone and everything (human and non-human). Now, and in the future.”
Belangrijke onderliggende vragen bij het verwoorden van een definitie zijn wie er onevenredig worden getroffen door de klimaatcrisis (locatie, generatie, niet tot de x=norm behorend, dieren, biodiversiteit), wie beïnvloedt en wie neemt de beslissingen en voor wie wordt beleid gemaakt (en voor wie niet)? En wie heeft er voordeel van en wie niet? Je telkens afvragen wat het meest rechtvaardig is om te doen is het uitgangspunt.
Daarnaast onderscheidt de werkgroep een aantal thema’s die nauw samenhangen met het begrip klimaatrechtvaardigheid:
- Recognitional justice (erkenning rechtvaardigheid): zijn alle groepen, in het bijzonder kwetsbare of gemarginaliseerde groepen erkend, meegenomen en betrokken?
- Distributive justice (verdelende rechtvaardigheid): zijn risico’s/kosten en baten eerlijk verdeeld?
- Restorative justice (herstellende rechtvaardig): zijn alle eerdere fouten gecorrigeerd of gecompenseerd?
- Structural justice (structurele rechtvaardigheid): worden systemische barrières geadresseerd?
- Procedural justice (procedurele rechtvaardigheid): Zijn beslisprocessen, eerlijk en inclusief, worden alle belangen meegenomen?
In break-outsessies is de definitie concreter gemaakt en is er verder nagedacht over de toepassing van de definities in de praktijk.
Een korte terugblik op de break-outsessies: wat is rechtvaardig? En wie beoordeelt dat?
Uit de sessies blijkt dat de huidige definitie als negatieve definitie wordt geïnterpreteerd. Want wie beoordeelt eigenlijk wat eerlijk en rechtvaardig is, en wie heeft de macht en/of de invloed? Daarnaast zou je bij het ontwerpen van een definitie ook rekening moeten houden met reeds bestaande onrechtvaardigheden en daar ook de samenhang in zien. Voorstel is om te kijken naar wat er in de wet staat en dat afdwingen/dwingend adviseren. Denk aan recht op bestaanszekerheid, veilige leefomgeving, gezondheid vanuit een mensrechtelijke perspectief. De behoefte is om naar een handzame checklist toe te werken waarin de definitie concreter wordt. Deze middelen zouden ook moeten landen in het handboek over hoe te communiceren over klimaatrechtvaardigheid. Daarnaast is het belangrijk de aannames onder de voorgestelde definitie explicieter te maken. Klimaatrechtvaardigheid veronderstelt het maken van een fundamentele keuze vooraf; bij wie of wat ligt het primaire belang?
Cases: wie is je doelgroep nu eigenlijk echt?
Voor deze sessie werden deelnemers aan de workshop gevraagd een eigen ervaring of case in te brengen om gezamenlijk te bekijken vanuit het perspectief van klimaatrechtvaardigheid. Wat duidelijk naar voren komt tijdens de sessies is dat het bij elke case essentieel is om je af te vragen wie de groepen precies zijn waar het om gaat, maar ook naar wat hun uitgangspositie in de maatschappij is. Zijn zij al gemarginaliseerd door systemische onrechtvaardigheid? Waarin wortelt hun weerstand ligt en waarin liggen hun behoeften etc.? Ook is de manier van communiceren met deze groepen een aandachtspunt; welk verhaal je vertelt, op welke toon en op welk moment je betrokkenen bij het proces betrekt zijn bepalend voor een goed verloop. Als voorbeeld wordt de communicatie rondom een parkeerbeleid-case genoemd. Doel was om meer groen op de parkeerplekken te realiseren, maar mensen zaten hier niet op te wachten. De reden bleek dat ze vonden dat bomen hun auto vies maakten. Veel mensen bleken afhankelijk van hun auto voor hun werk (nachtdiensten, schoonmaakspullen in bus etc. ). Het is belangrijk om dit soort achterliggende inzichten te achterhalen en daar rekening mee te houden.
Verder met klimaatrechtvaardigheid
De sessie eindigde met een plenaire discussie. Tijd voor vervolgstappen. Een samenvatting van de discussies en resultaten uit de workshopreeks zullen worden opgenomen in het KIN-handboek voor Klimaatrechtvaardigheid en toekomstige wetenschappelijke artikelen. Resultaten, updaten en eventuele follow-up sessies zullen we delen met de deelnemers.
Lees ook het blog dat eerder verscheen over de KIN-pilot over Klimaatrechtvaardigheid en het blog ‘Klimaatrechtvaardigheid als basis?’.
