Klimaatonderzoek koppelen aan de praktijk en in samenwerking systeemveranderingen versnellen, dat is het doel van Klimaatonderzoek Initiatief Nederland (KIN) dat deze maand formeel is opgericht. Het KIN verbindt, verbreedt, verdiept en ontsluit kennis voor transities naar een klimaatneutrale en klimaatbestendige samenleving. ‘We hebben in de opstartfase, waarin we al grote stappen hebben gezet, gemerkt dat er breed draagvlak is voor het KIN. Dat is goed om te merken, omdat het hard nodig is om samen – wetenschappers, beleidsmakers en maatschappelijke partners – te werken aan een klimaatneutrale en -robuuste wereld. Er is geen tijd te verliezen,’ aldus Gerard van der Steenhoven, tijdelijk voorzitter van het KIN.
Foto: Gerard van der Steenhoven, door Arie Kievit.
Het KIN wil bijdragen aan veranderingen die bijdragen aan een rechtvaardige, mondiaal duurzame samenleving. Dat vraagt om een vernieuwende aanpak van wetenschap en onderzoek: inzetten op samenwerking over disciplinaire grenzen heen en met maatschappelijke partners. Daarvoor moeten beperkende voorwaarden en tegenwerkende prikkels in het wetenschappelijk systeem zoveel mogelijk worden weggenomen.Samenwerking over disciplinaire grenzen heen en buiten de wetenschap moet makkelijker worden.
Van der Steenhoven licht toe: ‘Onderzoek en kennis zijn essentieel om met elkaar de grootste maatschappelijke uitdagingen aan te gaan, waar we met zijn allen voor staan. Het uitgangspunt daarbij is samenwerking in plaats van competitie. Deze vernieuwende aanpak moet ons dichterbij een klimaatbestendige samenleving brengen.’
Eerste werkprogramma
Het eerste concrete werkprogramma van het KIN staat al in de steigers met als thema ‘transitie in stedelijk gebied door de lens van rechtvaardigheid’. Het voorstel is tot stand gekomen door een Crutzen workshop, waarin alle belanghebbenden samen (onderzoekers, beleidsmakers en maatschappelijke partijen) in korte tijd de contouren van het werkprogramma hebben vastgelegd.
‘Het eerste werkprogramma is zo bijzonder, omdat het laat zien dat het mogelijk is om mensen met een geheel andere en verschillende achtergrond bij elkaar te brengen en samen te laten werken aan een gemeenschappelijk doel: het identificeren van acties en onderzoek die nodig zijn om de transitie naar een duurzame en eerlijke stedelijke omgeving (snel) mogelijk te maken. Ik vind het echt ongelooflijk dat dat gelukt is,’ aldus Van der Steenhoven.
Nieuwe aanpak
Kwartiermaker Michiel van den Hout legt uit wat er nieuw is aan de aanpak van het KIN: ‘Er wordt gelukkig al veel klimaatgerelateerd onderzoek gedaan. Dat is en blijft belangrijk. Maar om systeemverandering te bewerkstelligen is echt andersoortig onderzoek nodig: transdisciplinair onderzoek, waarin wetenschappers uit verschillende vakgebieden én bedrijven en maatschappelijke partijen samenwerken. Zulk onderzoek is typisch actiegericht, door nieuwe ideeën uit te proberen in de praktijk (learning by doing) en daar breed toepasbare conclusies uit te trekken. De opzet van dit soort programma’s moet zo flexibel mogelijk zijn, in de subsidievoorwaarden (je moet bijvoorbeeld bedrijven of overheden kunnen vergoeden om ze mee te laten doen), maar ook in de uitvoering: bijsturen moet makkelijk zijn als je halverwege een project erachter komt dat de samenwerking toch niet goed werkt, of dat nieuwe partners nodig zijn.’
‘Sommige aspecten van deze benadering van onderzoek kom je gelukkig de laatste tijd steeds vaker tegen, zoals bijvoorbeeld bij de NWA, maar ook bij organisaties zoals TNO of het nieuwe Delta Climate Center in Zeeland experimenteren hiermee. Vanuit het KIN willen we vooral zorgen dat hier veel meer aandacht voor komt en dat die nationale afstemming, prioritering en regie echt tot stand komen. Bovendien willen we bijdragen aan de bredere uitsluiting van de kennis. Daar blijkt veel behoefte aan te zijn.’
Onze filosofie is: je doet mee omdat je wil bijdragen aan oplossingen voor het klimaatprobleem
‘Het is eigenlijk een systeemverandering in de wetenschap zelf. Onze filosofie is: je doet mee omdat je wil bijdragen aan oplossingen voor het klimaatprobleem, niet voor het scoren van de beste publicaties. We spreken mensen hierop aan, we dagen ze uit om uit het oude stramien te stappen door te sturen op samenwerking en competitie te vermijden. We proberen partijen te verleiden om niet alleen geld aan te vragen, maar juist iets toe te voegen. Bij het opzetten van het eerste KIN programma ben ik al enkele mensen tegengekomen zeiden: ik hoef geen geld vanuit dit programma, maar ik heb nog een aio, die wel voor een deel van haar tijd kan meehelpen, want ik vind het onderwerp belangrijk. Dát is de mindset die we vanuit KIN propageren.’
Bestuurlijke steun
Aan de oprichting van het KIN hebben veel organisaties en individuen meegewerkt, zowel alle kennisinstellingen en koepelorganisaties, maar ook de topinstituten voor toegepast onderzoek (TO2)-, rijkskennisinstellingen en universitair medische centra (umc’s) hebben meegedacht en bestuurlijke steun betuigd. NWO en KNAW hebben als initiatiefnemers de uitwerkingsfase mogelijk gemaakt met financiële middelen voor de eerste activiteiten, inzet van personeel en strategisch support. Ook ZonMW heeft bijgedragen aan de ondersteunende activiteiten van het KIN, dat nu als regieorgaan van NWO is opgericht. Bekijk het oprichtingsdocument [PDF] met de beschrijving van het doel en de werking van het KIN.
